Amstelscheg onder druk in nieuw Toekomstkader
Openheid landschap Amstelscheg onder druk van plannen van provincie, gemeenten en waterschap
Toekomstkader (2024) verschilt van Gebiedsvisie (2012) en wil Amstelscheg ‘natter, diverser en toegankelijker’
Sluipende verstening, woningbouw bij dorpskernen niet uitgesloten
Toenemende recreatieve druk
Handhaven boerenlandschap en samenwerking met boeren essentieel voor weidevogelbeheer
Documentaire ‘Hé Boe’ toont landschap Ronde Hoep en bijzondere natuurwaarden.
In Wester-Amstel, de perfecte locatie tussen groen en midden in de Amstelscheg, was de belangstelling groot. Op 10 november organiseerde de Stichting Beschermers Amstelland (SBA) een themamiddag over het Toekomstkader Amstelscheg en het weidevogelbeheer in Amstelland. Op de overboekte bijeenkomst wilden bewoners en belangstellenden weten wat de plannen over de toekomst van de Amstelscheg precies inhouden. En zij willen meepraten over besluiten die worden genomen over dit gebied. Met een aantal inleidingen en presentaties (zie onderaan dit artikel) werd kennis gedeeld met de achterban van de Beschermers en werden reacties opgehaald die SBA naar voren zal brengen bij de inspraakmogelijkheden van de provincie Noord-Holland, de gemeenten Amsterdam, Amstelveen en Ouder-Amstel en waterschap Amstel, Gooi en Vecht.
Wim Zwanenburg, voorzitter van de Stichting Beschermers Amstelland, gaf een overzicht van de bestuurlijke plannen van provincie, gemeenten en waterschap voor het Amstelscheg-gebied en de visie van de Beschermers. Zo legde hij uit dat er toch wel een behoorlijk verschil zit tussen de Gebiedsvisie Amstelscheg uit 2012 en het huidige Toekomstkader Amstelscheg (2024) dat door verschillende overheden eufemistisch slechts als een ‘addendum’ wordt aangeduid. Edwin ter Hennepe, Senior beleidsmedewerker Landelijk Gebied bij Vogelbescherming Nederland, schetste, tijdens een verhelderende presentatie de situatie van het weidevogelbeheer in Nederland. Gieljan Beijen van Agrarisch Collectief Noord-Holland-Zuid verduidelijkte de aanpak van de gebiedscoöperatie om zich in te zetten voor de natuurwaarden op het boerenland.
Tussen de inleidingen en presentaties door keken de aanwezigen naar een veelbelovende trailer, een preview van de documentaire ‘Hé Boe’, over polder De Ronde Hoep. Deze documentaire zal in oktober 2025 als film in de Nederlandse bioscopen te zien zijn. Pim Giel gaf met een fotopresentatie een toelichting op “The making of Hé Boe”.
In een levendige discussie werd door de aanwezigen aangedrongen op juridische versterking van de SBA. Het bestuur werd ook opgeroepen om zich naast de organisatie van de Amstellanddag nog meer in te zetten op de organisatie van themabijeenkomsten en ledenwerving; het vergroten van het draagvlak, een hoger ledental, werd ook als een belangrijke factor genoemd om bestuurlijke invloed te kunnen uitoefenen. Onder het genot van een drankje en een hapje werd de middag afgesloten.
Toekomstkader Amstelscheg
De Amstelscheg is een bijzonder en hooggewaardeerd groenblauw gebied in de gemeente Amstelveen, Amsterdam en Ouder-Amstel, grenzend aan Uithoorn. Het maakt onderdeel uit van het landschap in de Metropoolregio Amsterdam. In het aangrenzende stedelijke gebied vindt forse verdichting plaats door woningbouw. Tot 2040 worden er in stedelijk gebied van Ouder-Amstel en Amsterdam Zuid-Oost ruim 50.000 woningen toegevoegd, oplopend tot 74.000 woningen daarna. Ook bij Amstelveen zullen nieuwe woonwijken worden gerealiseerd. De recreatiedruk is al hoog, maar neemt de komende jaren dus nog verder toe. SBA keert zich niet tegen de woningbouw in gemeenten aan de rand van de Amstelland, maar wil wel dat het open weidse karakter van de Amstelscheg bewaard blijft. Zo vraagt SBA ook aandacht voor de zichtlijnen vanuit de polders en wil het liever geen nieuwe hoogbouw aan de randen van de polders. De SBA vindt ook recreatie belangrijk, maar wil dat deze in goede banen wordt geleid, zodat de uitbreiding van voorzieningen geen negatieve gevolgen heeft voor de natuurwaarden. Zo is SBA positief over de recente bouw van de uitkijktoren bij de Ronde Hoep waarmee de aandacht wordt gericht op ‘beleven’ en educatie. Doorsnijding van de polders met nieuwe fietsroutes acht SBA ongewenst.
Beschermers Amstelland onderschrijft ook de oproep van natuur- en landschapsorganisaties zoals Landschap Noord-Holland, de Natuur-en Milieufederatie Noord-Holland en Natuurmonumenten aan de Provincie Noord-Holland om de Bijzondere Provinciale Landschappen goed te beschermen. De natuurorganisaties roepen Provinciale Staten op om het zorgvuldige ruimtelijk beleid niet overboord te gooien en wildgroei aan nieuwbouwwijkjes rond steden en dorpen te voorkomen. Zij maken zich net als de SBA grote zorgen over de effecten van deze sluipende verstening op het landschap.
Geen ‘straatje erbij’
Noord-Holland kent 32 Bijzonder Provinciale Landschappen waarin het landschap beschermd is. De Amstelscheg werd in 2021 zelfs verkozen als het meest bijzondere! De provincie heeft plannen om de regels te versoepelen door meer woningbouw in landelijke gebied mogelijk te maken. Beschermers Amstelland dringt voor de Amstelscheg aan op handhaving van de bestaande bouwvoorschriften en regels en is gekant tegen het ‘straatje erbij’. De versoepeling van het ruimtelijk beleid van de provincie Noord-Holland is een uitvloeisel van de wens om woonkernen in de Noordkop van Noord-Holland leefbaar te houden, maar deze versoepeling is volgens de Beschermers volstrekt niet nodig voor het druk bevolkte zuidelijke deel van de provincie. Dus ook niet voor de dorpskernen Ouderkerk aan de Amstel en Nes aan de Amstel, waar talrijke grootstedelijke voorzieningen zelfs op fietsafstand liggen. Beschermers Amstelland heeft dit standpunt ook ingebracht bij reacties op de Ontwerp Omgevingsvisies van de gemeente Amstelveen en van de gemeente Ouder-Amstel.
Betere bescherming van weidevogel nodig
Noord-Holland is van oudsher een echte weidevogelprovincie. Van het totaal aantal grutto’s in Europa broedt zelfs 15% in Noord-Holland. In de Amstelscheg ligt een aantal belangrijke weidevogelleefgebieden. Het gaat dan met name om de Ronde Hoep, Middelpolder en Bovenkerkerpolder, maar ook de Duivendrechterpolder is van belang. Landelijk gezien gaat het erg slecht met de weidevogels, maar juist in Amstelland worden enige successen geboekt. Amstelland is ook een belangrijke ‘aanvalsplan Grutto-gebied’.
Om deze gebieden geschikt te houden voor weidevogels, is openheid, het vermijden van verstoring en een optimaal graslandgebruik en oppervlaktewaterpeil (slootwaterpeil) van belang. Door zonering en spreiding van de recreatiedruk moeten weidevogelgebieden rustig blijven en de weidevogels niet worden verstoord.
Nederland is als EU-lidstaat op grond van de Vogelrichtlijn verplicht om de grutto en andere weidevogels én hun leefgebieden te beschermen, maar komt zijn internationale verplichtingen niet na. Op 25 juli heeft de Europese
Commissie een inbreukprocedure ingesteld tegen Nederland, omdat Nederland volgens de Commissie onvoldoende maatregelen neemt om weidevogels, specifiek de grutto, te beschermen. De Europese Commissie roept Nederland in een zogenaamde ’aanmaningsbrief’ op om “doeltreffendere maatregelen te nemen, waaronder bijvoorbeeld de indeling en het beheer van gebieden waar deze vogel in grotere aantallen broedt.” Inmiddels werkt het kabinet aan maatregelen die een invulling geven aan de Vogelrichtlijn. Staatssecretaris Jean Rummenie wil meer geld uittrekken voor maatregelen om boeren over te halen om mee te werken aan de redding van onze nationale vogel, de grutto.
Vogelbescherming Nederland: “Lisdoddeteelt in Amstelland verbieden”
Het is nu de vraag of de maatregelen die in het Toekomstkader Amstelscheg worden voorgesteld wel de juiste zijn. Het meest verontrustende voorstel in het Toekomstkader Amstelscheg is de manier waarop men de bodemdaling en de daarmee samenhangende CO2-uitstoot zou willen tegengaan. Nadat de samenwerkende overheden in het Toekomstkader eerst de weidevogeldoelstelling als uitgangspunt hebben onderschreven geven zij vervolgens aan dat vernatting door het opzetten van oppervlaktewaterpeil in de sloten tot 20 à 40 cm onder maaiveld en het inzaaien van lisdodde zal gaan plaats vinden. Met het voorstellen van natte teelten en een verdere vernatting wordt in het Toekomstkader weer een tegenstelling tussen landbouw en natuur gecreëerd, die voor de weidevogels juist funest is.
In gesprekken met de Stichting Beschermers Amstelland heeft Vogelbescherming Nederland de uitspraak gedaan dat lisdoddeteelt in Amstelland verboden zou moeten worden omdat duidelijk gekozen moet worden voor de bescherming en investering in een optimaal weidevogelgebied. “De teelt van lisdodde is niet inpasbaar in een weidevogelkerngebied. Weidevogels hebben niets aan lisdodden en het heeft ook indirect verstorende werking doordat weidevogels afstand houden tot locaties met deze teelt. Het is geen verzachting dat lisdodden mogelijk goed zijn voor moerasvogels. Moerasvogels hebben voldoende goede leefgebieden elders. Het boerenland is essentieel voor de weidevogels”.
Aanvullend stelt het Agrarische Collectief Noord-Holland Zuid dat de weidevogeldoelstelling voornamelijk gebaat is bij agrarisch gebruik middels mozaiekbeheer en openheid van het landschap. “Lisdodde en pitrusriet werken daar niet aan mee”. Met mozaiekbeheer kan juist een optimalisering van het weidevogelbeheer bereikt worden. “Voor de weidevogels zoals de grutto moet boerenland in stand blijven. De medewerking en inzet van boeren essentieel is in het realiseren van dit beleid. Het is dus een vereiste om de melkveehouderij als economische drager te continueren en faciliteren”. In een bijeenkomst met SBA brachten agrariërs ook naar voren dat in polder De Ronde Hoep de vernatting al verregaand heeft plaatsgevonden. De drooglegging, het niveau van het slootwaterpeil, ligt daar al tot 40 cm onder het maaiveld. De agrariërs wijzen bovendien op de enorme uitstoot van methaan indien een zodanig vernatting zou plaatsvinden dat meer moerasvorming plaatsvindt. Deze methaan wordt veelal beschouwd als een schadelijker broeikasgas dan CO2.
Gemiste kans
Bij de totstandkoming van het nieuwe Toekomstkader Amstelscheg zijn vooral boeren en organisaties die in deze regio geworteld zijn en werken, niet of onvoldoende betrokken. SBA is van mening dat dit een gemiste kans is. Het bestuur van SBA is ook teleurgesteld dat gedeputeerde Rosanne Kocken en de betrokken projectmedewerker het Toekomstkader Amstelscheg niet op een themabijeenkomst met de achterban van Beschermers Amstelland hebben willen toelichten.
LTO Noord heeft inmiddels een brief naar de besturen van provincies, gemeenten en waterschap gezonden waarin de LTO de verbazing over het Toekomstkader uitspreekt omdat LTO Noord niet betrokken is bij de totstandkoming van dit Toekomstkader, ondanks de actieve participatie van agrariërs in de gebiedsprocessen Ronde Hoep en Bovenkerkerpolder.
Hier vindt u op de site van de provincie Noord-Holland een overzicht van het Gebiedsproces Amstelscheg:
Zie hier de presentaties gehouden op 10 november 2024 op Wester-Amstel:
Presentaties
Toekomstkader Amstelscheg, presentatie door Wim Zwanenburg (vz .SBA)
Comments